Wolny zawód kojarzy się z dużą swobodą pracy, prestiżem oraz zadowolonym do granic pracownikiem, który spełnia się w idealnej profesji. Choć jest w tym cząstka prawdy, zwykle nie do końca prawidłowo wyróżniamy profesje, które wchodzą w skład wolnych zawodów, myląc je z wolnymi strzelcami. Jak zatem rozpoznać, która praca może być określana tym terminem?
Spis treści
Wolny zawód — co przez to rozumiemy?
Myśląc o wolnych zawodach, przed oczami widzimy ludzi, którzy pracują na własny rachunek i dysponują znaczną swobodą w planowaniu swojego czasu pracy. Mimo powszechności tego obrazu często bywa on mylny. Gdyby postarać się znaleźć konkretną definicję wolnego zawodu, napotkamy trudności. Termin ten co prawda jest często używanym, zarówno w języku codziennym, jak i prawnym, jednak nie został on dokładnie sprecyzowany. W związku z tym powstało wiele interpretacji tworzonych przez ludzi oraz rozmaite instytucje. Co zatem oznacza sformułowanie “wolny zawód”?
Jedną z najtrafniejszych prób zdefiniowania terminu jest określenie, jakoby wolny zawód oznaczał zajęcia, które wykraczają poza standardowy stosunek pracy. Głównym warunkiem do spełnienia jest prowadzenie działalności bez zatrudnienia w oparciu o np. umowę o pracę. Dodatkowo osoba, której zawód jest wolny, powinna posiadać specjalistyczne wykształcenie. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego koniecznym elementem jest także świadczenie usług konsumentom w sposób profesjonalny. Dodatkowo podkreślono wykonywanie wszelkiej pracy na własny rachunek, zwykle odbywa się to poprzez zarejestrowanie i prowadzenie własnej działalności gospodarczej.
Wolne zawody według prawa
Pewne rozjaśnienie tego terminu znajdziemy w Kodeksie Spółek Handlowych. Choć tam również zabrakło dokładniej definicji, to jednak umieszczono listę konkretnych zawodów, które mogą być określane mianem wolnych. W skład profesji zaliczanych do tej kategorii wchodzą:
- adwokat
- aptekarz
- architekt
- inżynier budownictwa
- biegły rewident
- broker ubezpieczeniowy
- doradca podatkowy
- księgowy
- lekarz
- lekarz dentysta
- lekarz weterynarii
- notariusz
- pielęgniarka
- położna
- fizjoterapeuta
- radca prawny
- rzecznik patentowy
- rzeczoznawca majątkowy
- tłumacz przysięgły
Wzmianka o wolnych zawodach pojawiła się także w Ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Zgodnie z nią wolny zawód oznacza pozarolniczą działalność gospodarczą, wykonywaną przez:
- lekarzy
- lekarzy weterynarii
- lekarzy stomatologów
- techników dentystycznych
- felczerów
- położne
- pielęgniarki
- tłumaczy
- nauczycieli
Powyższe listy tylko częściowo się ze sobą pokrywają, dlatego dokładna definicja nadal pozostaje tajemnicą. Poza zamieszczoną listą we wspomnianej wyżej ustawie możemy dowiedzieć się o innych, istotnych elementach wolnego zawodu. W dokumencie znajdziemy informację o tym, iż wykonywana działalność musi odbywać się bez zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło lub innych umów o podobnym charakterze.
Czy wolny zawód i freelancer oznacza to samo?
Te dwa określenia często są stosowane zamiennie, choć nie do końca oznaczają tę samą rzecz. Wśród wspólnych cech znajdują się z pewnością takie elementy jak regulowanie własnego czasu pracy i większa swoboda w jego planowaniu. Freelancerzy często działają również w oparciu o własną działalność gospodarczą, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by pracowali na umowie zlecenie, umowie o pracę lub o dzieło. Takiej możliwości nie ma natomiast osoba wykonująca wolny zawód.
Dodatkowo fundamentalne w przypadku wolnego zawodu jest posiadanie specjalistycznego wykształcenia. O ile z całą pewnością możemy powiedzieć to o lekarzach, architektach czy prawnikach, to graficy czy programiści nie zawsze mogą pochwalić się udokumentowanymi osiągnięciami edukacyjnymi. W ich przypadku większe znaczenie mają zdobyte umiejętności oraz doświadczenie, nierzadko również cechy personalne, takie jak kreatywność.
Widzimy zatem, że choć z pozoru wolny zawód i freelancer wydają się określać tę samą pracę, to jednak nie są to pojęcia oznaczające to samo.
Wolny zawód a ZUS
Skoro wolne zawody nie mogą być prowadzone w oparciu o umowę o pracę, zlecenie czy o dzieło, najczęstszym wyborem pozostaje założenie jednoosobowej działalności gospodarczej. W takim przypadku osoba samozatrudniona rozlicza się z ZUS-em w taki sam sposób, jak pozostali przedsiębiorcy, którzy prowadzą pozarolnicza działalność. Trudności napotkamy jednak przy tzw. małym ZUS-ie.
Problem pojawił się na początku 2019 roku, kiedy osoby wykonujące wolny zawód otrzymały nadzieję na opłacanie niższych składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z tym zapisem podatnik płaci składki proporcjonalnie do jego przychodu. Z czasem okazało się, że nie każdy może skorzystać z tego przywileju. Wykluczone zostały osoby, które w poprzednim roku prowadziły pozarolniczą działalność i wykonywały wolny zawód.
Mimo to w wielu przypadkach wolnych zawodów przysługuje prawo do korzystnych składek i ostateczna decyzja zależy od interpretacji ZUS-u.
